Wat is kunstmatige intelligentie (KI)?

‘Wat is de computer toch een dom ding’. Iedere medewerker bij een IT-helpdesk heeft deze zin wel eens gehoord. Als helpdesk medewerker bijt je op je tong en denk je. ‘Ja, maar de computer doet precies wat jij zegt dat hij moet doen.’ 

Langzaam laten we de tijd dat dit zo is achter ons. We hebben geleerd om computersystemen te maken die intelligent zijn. Deze systemen zijn in staat om zelf ’na te denken’ om zichzelf te verbeteren. We noemen dit kunstmatige intelligentie.

Kunstmatige intelligentie (KI) of Articifial Intelligence (AI) is een van de ontwikkelingen die ons leven de komende decennia drastisch gaat veranderen. KI is een lastig onderwerp, vergelijkbaar met klimaatverandering. Het gaat komen, maar het is nog niet echt zichtbaar. We weten wel dat de impact enorm kan zijn. 

In de komende periode publiceer ik een reeks artikelen over kunstmatige intelligentie. Hieronder vind je links naar alle artikelen. Heb je zelf nog vragen over kunstmatige intelligentie? Laat een bericht achter en wie weet behandel ik je vraag in een van de volgende  artikelen.

Links naar andere artikelen:
Hoe werkt KI onder de motorkap?

Ik werk nu aan een artikel over: 
Wat voor hardware hebben we nodig voor KI?

Wat is intelligentie?

Voordat we kunnen definiëren wat kunstmatige intelligentie is, moeten we eerst weten wat intelligentie in haar niet kunstmatige vorm is. Een van de meest gebruikte definities is verbluffend simpel: “de bekwaamheid om te leren, om problemen op te lossen of producten te maken die worden gewaardeerd binnen of meerdere culturele settings”. Deze definitie van Howard Gardner biedt ruimte voor verschillende vormen van intelligentie. Je kunt een probleem immers op meerdere manieren oplossen.

Om problemen op te kunnen lossen, zijn wij mensen in ieder geval in staat om te redeneren. Op een probleem op te lossen moeten wij informatie tot ons nemen en verwerken. We moeten kunnen plannen. We moeten in staat zijn om te leren van onze fouten (en van die van anderen). Tot slot moeten we hierover kunnen communiceren met andere mensen. Vaak kunnen wij een probleem immers niet alleen oplossen. 

Intelligentie houdt niet op bij de theorie. Intelligentie is ook praktisch. Vaak heb je verschillende vormen intelligentie nodig om deze problemen op te lossen. Een elektricien moet niet alleen kunnen uitleggen hoe hij een meterkast moet installeren. Hij moet dit ook kunnen doen.

Een simpele definitie van KI is dan ook dat het een kunstmatig systeem is dat zelf problemen op kan lossen. Daarnaast is KI in staat om te leren. Het kan op basis van ‘ervaring’ betere inschattingen maken. Hiervoor moet het systeem wel feedback krijgen. 

Net als de elektricien, kan KI ook dingen doen. In combinatie met andere technologieën kan KI ‘fysieke’ problemen oplossen. Een robot met een camera kan leren om paprika’s te plukken. Zelfrijdende auto’s maken gebruik van KI.  KI ‘denkt’ hierbij wel zelf na en verschilt dus van een robot die luistert naar een order van een mens, zoals de meeste robots in magazijnen.

Enorme rekenkracht

Computersystemen zijn beter dan mensen in het verwerken van grote hoeveelheden data. Om deze reden wordt KI vooral gebruikt bij taken waarbij we met grote hoeveelheden data moeten werken. Een voorbeeld hiervan is een weercomputer.

Kan dit niet, dan wordt er data ‘gemaakt’. Met behulp van sensoren kun je de omgeving in kaart brengen  en maak je data. Hier kan de KI vervolgens wel weer wat mee. 

Intelligent, maar niet slim…

Stel, je hebt veel kennis van kansrekening. Je gaat met je vrienden een kaartspel spelen dat je nog nooit eerder hebt gedaan. Het spel heet poker. Je laat je de regels uitleggen van het spel. Je speelt een paar rondjes en ineens realiseer je je: ‘Poker is 80% kansberekening en 20% emotie’. Zonder goede kaarten kun je niet winnen, maar je moet ook in staat zijn om je emoties te controleren.

Zet je een stuk KI-software dat op basis van kansrekening het weer voorspelt aan de pokertafel, dan zal het niets klaarspelen. Ondanks dat ook dit kansrekening is, kan het systeem er niets mee. Het herkent de situatie met de kaarten simpelweg niet. Een klaver aas is nu eenmaal iets anders dan de luchtdruk van het weerstation in Gilze-Rijen. Als we de software wel willen gebruiken bij poker, moeten we het opnieuw programmeren. 

Als we dit doen, lopen we weer tegen het volgende probleem aan. Het systeem herkent de emotionele component van het spel niet. De pokersoftware zou voorspelbaar gaan inzetten, waardoor alle tegenspelers weten waar die aan toe is. 

Het verschil tussen KI en de mens is dat de mens een algemene, breed inzetbare intelligentie heeft. Mensen kunnen razendsnel schakelen tussen verschillende vormen van intelligentie. KI is (vooralsnog) alleen geschikt voor zeer specifieke taken. Willen we ons KI systeem loslaten op een ander probleem, dan moeten we het anders programmeren. 

Op dit moment zijn we heel goed in het maken van KI voor specifieke doeleinden. We kunnen een superieure weercomputer maken op basis van AI. We kunnen een computer bouwen die uitstekend kan schaken, pokeren of go kan spelen. De heilige graal binnen de KI is om dezelfde soort van algemene intelligentie te krijgen als mensen. Kortom, dat KI zichzelf kan aanpassen aan de situatie, zoals wij mensen dat ook kunnen.

Net zo slim als wij?

De technologische ontwikkelingen gaan razendsnel. De wet van Moore is nog steeds geldig. Deze wet stelt dat de rekenkracht van processoren iedere twee jaar verdubbelt. Ook in andere technologische domeinen staat de ontwikkeling niet stil. Zo komen er steeds betere sensoren beschikbaar, waarmee het bijvoorbeeld mogelijk is om 3D-beelden te maken. Deze ontwikkelingen zouden het mogelijk moeten maken dat er breed inzetbare vormen van KI komen.

Er zijn verschillende tests ontwikkeld die dat kunnen bepalen. Het bekendste is de Turing Test. Deze test bepaalt de mate waarin een systeem in staat is om in natuurlijke taal te denken. Tijdens deze test volgt een waarnemer een gesprek tussen een mens en een computer. Als de waarnemer niet kan bepalen wie van de twee de mens is en wie de computer, dan heeft de computer de Turing Test gehaald. Het beschikt dan over een voldoende mate van intelligentie. 

Het menselijk intellect gaat verder dan alleen de mogelijkheid om te communiceren. Daarom zijn er ook andere tests ontwikkeld die andere vormen van intelligentie testen, zoals de Coffee Test van Steve Wozniak. Deze test houdt in dat een robot een willekeurig huis binnen kan lopen en daar snel en zonder problemen een kop koffie kan zetten. 

Bij beide tests is een brede intelligentie nodig. Om de Turing Test te halen moet een computer gesprekken kunnen houden op allerlei niveau’s. Het moet borrelpraat kunnen volgen, maar ook een discussie op niveau over politiek. 

Ook de Coffee Test is behoorlijk uitdagend. De robot moet naar de keuken en dus niet de slaapkamer binnenvallen. Staat er in dit huis een ouderwets filterapparaat, een espressomachine of een Senseo? Als de robot iets tegenkomt wat hij nog nooit eerder heeft gezien, moet hij dat wel kunnen interpreteren.

Echte intelligentie

Deze algemene intelligentie is duidelijk wat anders dan het simpel koppelen van AI-systemen. De software die kansrekening doet bij poker kun je koppelen aan een systeem dat met sensoren de emoties van de tegenstanders leest. Deze software kan de World Series winnen, maar zou nog steeds geen raad weten met een potje monopoly. 

We moeten de impact van KI met algemene intelligentie niet onderschatten. Als KI eenmaal dit niveau bereikt, kan het makkelijk doorstoten naar een vorm van superintelligentie. KI kan dan razendsnel nieuwe domeinen verkennen en kan allerlei verbanden leggen tussen verschillende disciplines.Voordat we zover zijn, moet er nog wel wat gebeuren.  

Hoe werkt het?

Kunstmatige intelligentie is in staat om zelf oplossingen te bedenken voor problemen. Alleen hoe werkt dit nu precies? Het blijft niets anders een serie nullen en enen. In het volgende artikel kijken we onder de motorkap wat het verschil is tussen KI en een ‘gewoon’ algoritme.